ލ.ގަމުގެ މުކުރިމަގު އަވަށުގެ މީހުން ދިރިއުޅޭ ސަރަޙައްދާއި ބައިމޭލެއްހާ ދެކުނަށް އިރުމަތީފަރާތު އަތިރިމަތީގައި ހުންނަ އުސްފަސް ފުންޏަކީ ގަމަށް ޒިޔާރަތްކުރާ އެންމެން ވެސް ޝަޢުޤުވެރިކަމާއެކު ބަލާލުމަށް ދާ އެއްތަނެވެ. މިއީ ގަމު “ހަތްތެލި” އެވެ. ދިވެހިބަހުގެ ރަދީފުގައި އޮންނަގޮތުންނަމަ “ހައްތެލި” އެވެ. ހައްތެލީގެ މާނައަކީ “ހަވިއްތަ” ކަމަށް ރަދީފުގައި ބުނެފައިވެއެވެ. އަދި ރަދީފުގައިވާގޮތުން ހަވިއްތަގެ މާނައަކީ: 1. ބުދުދީނުގެ މީހުން އަޅުކަންކުރުމަށް ހަދާފައި ހުންނަ ބައެއްކަހަލަ ތަންތަން. 2. ބައެއް ރަށްރަށުގައި އަކިރިޔާއި ވެލިން ފޮރުވިފައި ހުންނަ ބައެއް ކަހަލަ އުސްތަންގަނޑު އެވެ. ރަދީފުގައި ކޮންމެ ގޮތަކަށް އޮތްކަމުގައިވިޔަސް ލ.ގަމުގެ ދުވަސްވީ މީހުންގެތެރެއިން ގިނަމީހުން މިތަނަށް ކިޔަނީ “ހަތްތެލި” އެވެ. ހަތްތެލީގެ މިހާރުގެ އުސްމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 35 ފޫޓެވެ. ހަތްތެލީގެ އެންމެތިރީގެ ވަށަމިނަކީ ގާތްގަނޑަކަށް 315 ފޫޓެވެ. ހަތްތެލީގެ މައްޗަށް އަރަމުންދާވަރަކަށް ހިމަވަމުންގޮސް މިހާރު އެންމެ މަތީގެ ވަށަމިނުގައި  ހުންނާނީ ގާތްގަނޑަކަށް 30 ހަކަށް ފޫޓެވެ.

ރާއްޖޭގެ އާސާރީތަންތަން ދިރާސާކުރެއްވުމުގެގޮތުން އާކިލޮޖިކަލް ސާރވޭ ކުރައްވާފައިވާ އެއްބޭފުޅަކީ އެޗް.ސީ.ޕީ ބެލް އެވެ. އެޗް.ސީ.ޕީ ބެލްވަނީ 1922 ވަނަ އަހަރުގެ މާރޗް 12 އިން 19 އަށް ގަމު ހަތްތެލި ކޮނުމުގެ މަސައްކަތްކުރައްވާފައެވެ. މިއީ ބެލް (މުސްކުޅިން ކިޔާގޮތަށްނަމަ ބެލިސާ ނުވަތަ ބެލް ސަރ) ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކުރެއްވި ތިންވަނަ ދަތުރުފުޅެވެ. ބެލްގެ މިމަސައްކަތުގެ ތަފްޞީލް އޭނާ ލިޔުއްވި “ދަ މޯލްޑިވް އައިލެންޑްސް: އަ މޮނޮގްރާފް އޮން ދަ ހިސްޓްރީ، އާކިއޮލޮޖީ އެންޑް އެޕިގްރަފީ”ގައި ފެންނާން އެބައޮތެވެ. މިފޮތުގައިވާގޮތުންވެސް މީހުން މިތަނަށް ކިޔައިއުޅެނީ “ހަތްތެލި” އެވެ. މިނަން ދެވިފައިވަނީ އެތަންކުރިންހުރިގޮތް ސިފަވަނީ  މަތިމައްޗަށް ބޭއްވިފައިވާ 7 ތެލީގެ ބައްޓަމަށް ކަމަށްވާތީ ކަމަށް ބެލް ލިޔުއްވައެވެ. ބެލްގެ މިދަތުރުގައި ހަތްތެލި ކޮނެގެން ނެގިތަކެއްޗަކީ ބުދެއްގެ މޫނުގެ ބަޔަކާއި، އިށީންދެގެން އިންނަ ބައްޓަމަށް ހަދާފައިވާ ކުޑަ ބުދެއްގެ (ހިފައިގެންގުޅޭ ސައިޒްގެ) ބަޔަކާއި، އަދިވެސް ބުދެއްގެ އަތާއި،ފައި ފަދަ ބައެއް ގުނަވަންތަކެކެވެ. މީގެ އިތުރުން ހަތްތެލީގެ ކައިރީގައިވާ އެކި އެކި އުސްގަނޑުތައް ދިރާސާކުރައްވާ މިތަންތަނަކީވެސް ބުދުދީނުގެ މީހުން އަޅުކަންކުރުމުގައި ބޭނުންކުރާތަންތަނާއި އެއްގޮތްކަން ހުރި ތަންތަންކަމަށް ނިންމެވިއެވެ. އަދި މިތާކައިރީހުރި ވަޅެއްގެ ތެރެއިންވެސް ބައެއްތަކެތި ނެންގެވި ކަމަށްވެއެވެ.
ބެލްގެ މިދަތުރުފުޅުގައި ވަޑައިގަތީ ދިވެހިސަރުކާރުގެ “ފަތުޙުލްމަޖީދު” ނާކޮޅުގައެވެ. އަރިހުގައި ދިވެހިސަރުކާރުން ފޮނުއްވީ މަޝްހޫރު މީރުބަހުރު އިސްމާޢީލްދީދީއެވެ. މިއީ ސިފައިންގެ ފުރަތަމަ ކޮމާންޑަރެވެ. އެދުވަސްވަރު ހައްދުންމަތީގެ އަތޮޅުވެރިޔަކީ ދަނބިދޫ ޙާޖީ ޢަލިފުޅު ކޮޔެވެ. އަތޮޅުގެ ވެރިކަންކުރާ ރަށަކީވެސް ދަނބިދޫއެވެ. ގަމުގެ ކަތީބަކީ މަންދަގޭ މުޙައްމަދު ދީދީ ޚަޠީބުއެވެ. ހަތްތެލިކޮނުމުގެ މަސައްކަތުގައި މިއަތޮޅުގެ ރަށްރަށުން 200 އެއްހާ މީހުން ހިލޭސާބަހަށް ޙަރަކާތްތެރިވިކަމަށްވެއެވެ.ހަތްތެއްޔާއި ބެހޭގޮތުން ގަމުގެ މުސްކުޅިން ކިޔައިއުޅޭ ތަފާތު ވާހަކަތައް ހުރެއެވެ. އޭގެތެރެއިން އެއްވާހަކައިގާ ބުނާގޮތުން ހަތްތެލި ބިނާކުރީ “ރެދިން”ނޭ ކިޔާ ބަޔެކެވެ. ހަތްތެއްޔަކީ “ރެދީން” އަރާމު ކޮށްލަން އެމީހުން ތައްޔާރުކޮށްފައިހުރި ކިއްލާއެއްކަމަށެވެ. އެ ރެދީން އައްލަންދޫ  މާބަދިގޭގައި ކައްކައިގެން ކާން އަންނަނީ ގަމު ހަތްތެއްޔަށް ކަމުގައިވެއެވެ. (އައްލަންދުއަކީ އިހުޒަމާނުގެ ގަމުގެ އަވަށެއްކަމަށް މުސްކުޅިން ބުނެއެވެ.) އެރެދީންނަށް ވީގޮތަކީ އެއްރެއަކު މިތަނުގައި ކައްކައިގެން މަޖާކުރަން އުޅެނިކޮށް ފަޖުރުލީއެވެ. އަލިވީއިރު އެމީހުންތިބީ ގާވެފައިކަމުގައިވެއެވެ. ރެދީން ގާވެފައި ތިބިތަންކަމަށް ބުނާ  ބުންބެރު ދޮށުގައި، އެކިވައްތަރުގެ ސިފަސިފައިގެ ހިރިގަލުގެ ބުދުތައް ވަރަށްގިނައިން ވަރަށް ފަހަކާއި ޖެހެންދެން ހުއްޓެވެ.

ހަތްތެއްޔާއި ގުޅޭ ދެވަނަ ވާހަކައަކީ “މަހަބަދި ކަލޯ ވާހަކަ”އެވެ. (މިވާހަކަވަނީ ޗާޕްކުރެވިފައެވެ.) މަހަބަދި ކަލޯ ދިރިއުޅުނު ކަމަށްވަނީ ހަތްތެލި ދޮށުގައެވެ. “މަހަބަދިކަލޯ” މިނަމާއިމެދުވެސް ވިސްނާލަންޖެހެއެވެ. އަޅުގަނޑަށް ޤަބޫލުކުރެވެނީ މިއީ “މަހަބޮދި” ނުވަތަ “މަހާބޮދި” ކަލޯ ކަމުގައެވެ. ދޫދޫމަތިން ދެކެވެމުންއައިސް ޒަމާނާއެކު ނަން ކިޔޭގޮތަށް ބަދަލުއައިސްފައިވަނީކަމުގައެވެ. އަޅުގަނޑުގެ މަޢުލޫމާތު ކުށްކަމުގައި ނުވާނަމަ “މަހާ” އަކީ “GREAT” ނުވަތަ “މަތިވެރި” ނުވަތަ “ހައިބަތްތެރި” ނުވަތަ “ބޮޑު” މިމާނައިގާ ބޭނުންކުރެވޭ ސެންސްކްރިތު ލަފުޒެކެވެ. “ބޮދި” އަކީ “ބޮއި”ގަހެވެ. ބޮއިގަހަކީ ބުދުދީނުގެ މީހުން މުޤައްދަސް ކަމަށް ބަލައިގެން މާތްކޮށް ހިތައި އުޅޭ ގަހެކެވެ.  ހަމައެއާއެކު އިންޑިޔާގެ ބިހާރު ސްޓޭޓްގައި ހުންނަ “މަހާބޮދި” ފައްޅިއަކީވެސް ބުދުދީނުގެ މަޝްހޫރު ފައްޅިއެކެވެ. އެހެންކަމުން “މަހަބަދި” ކަލޯ އަކީ ބުދުދީނުގެ މީހަކަށް ނުވަތަ ހަތްތެލި ހިމެނޭ ސަރަޙައްދުގައި އުޅުނު މީހަކަށް ވުމަކީ ހަމަ ވަރަށްވެސް އެކަށީގެންވާކަމެކެވެ.

ގަމު ހަތްތެއްޔަކީ ހަމައެކަނި “އަކިރިޔާއި ވެލިން ފޮރުވިފައި ހުރި އުސްތަންގަނޑެއް” ނޫނެވެ. ދިވެހީންގެ ތާރީޚީ ތަރިކައެކެވެ. އިސްލާމްދީނުގެ މަތިވެރި ހިދާޔަތްލިބުމުގެ ކުރިން ދިވެހިން އުޅުނުގޮތާއި އެޒަމާނުގައި ގަމުގައި އުފެދިފައިއޮތް ހަޟާރަތުގެ ފެންނާން ހުރި ހެއްކެވެ. ދިވެހީންގެ ގަލުވަޑާމުގެ ހުނަރުވެރިކަމާއި މަސައްކަތްތެރިކަމުގެ ރަމްޒެކެވެ.

ލަންކާގައި އަނޫރާދަޕޫރާގައި ހުންނަ ‘މިރިސަވަތީ ދާގޮބާ’ ހުންނަގޮތާއި ގަމު ހަތްތެލި ހުރިތަނުގައި ހުންނަ ދާގަބާ އާ ވައްތަރު

މިތަން އަލުން ދިރާސާކޮށް، ކުރިންހުރިގޮތަށް އަލުން އިއާދަކޮށްފިނަމަ (ރީސްޓޯރކޮށްފިނަމަ)، މިއީ ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައިހުރި މިފަދަ ޤަދީމީތަންތަނުގެ ލިސްޓަށް އިތުރުވެގެންދާނެ ތަނެކެވެ. ރާއްޖޭގެ ފަތުރުވެރިކަމުގެތެރޭގައި އުނިކަމެއް އިޙުސާސްކުރަންޖެހިފައިވާ “އާސާރީ” ތަރިކަތައް މަދުވުން ފޫބައްދައިދޭނެ ތަނެކެވެ. އޭގެ ސަބަބުން އިޤްތިޞާދީގޮތުން މިސަރަޙައްދަށް ވަރަށްބޮޑު ފައިދާތަކެއް ލިބިގެންދާނެއެވެ. ދުނިޔޭގައި އެންމެގިނަ އިސްލާމުން ދިރިއުޅެމުންދާ ޤައުމު ކަމަށްވާ އިންޑޮނޭޝިޔާގައި ވެސް މީލާދީން 800 ގެ އަހަރުތަކުގެތެރޭގައި ބިނާކޮށްފައިހުރި މިފަދަ އާސާރީ ތަނެއްވަނީ 1982 ވަނައަހަރު އަލުންއިޢާދަކޮށް މަރާމާތުކޮށްފައެވެ. މިމަސައްކަތްކުރީ ޔުނެސްކޯގެ އެހީގައި އިންޑޮނޭޝިޔާ ސަރުކާރުންނެވެ.

މުންބަރެއްގެ ކުރެހުމެއް

ލިޔުންތެރިޔާގެ ފުރަމަލަ

ޠާހާ އަބޫބަކުރު
ތާރީޚީ ހޯދުުންތައް ހޯދައި ތާރީޚް ލިޔުމާއި ދިވެހި ބަހާއި ބަހުގެ އަދަބިއްޔާތުގެ ލިޔުންތަކަކީ ޠާހާ ގެ އެންމެ ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ދާއިރާ އެވެ.

ގުޅުންހުރި ލިޔުން: