ކުރިއަށް މިއޮތް ބޮޑުޢީދުގެ ކުރިން އީއޯޕީން އީސަގެ ވަރަށް ތަފާތު ހަދިޔާއެއް އީސަގެ ފޭނުންނާ ދަރިވަރުންނަށް ހަދިޔާކުރުމުގެ މަސައްކަތެއްގައި ވަރަށް ބުރަކޮށް އުޅޭވާހަކަ އިވުމުން އެކަމުގެ ތަފްޞީލް ހޯދާލުމަށް އީސައާ ސުވާލުކޮށްލީމެވެ.
“އެއީ ވަރަށް ކުޑަކުޑަ ޚިޔާލެއްގެ ތެރެއިން ފެޅި ކުޑަކުޑަ ނިރަކުން ހެދި ބޮޑުވި ވަރަށް ހިޔާބޮޑު ބިޔަ ގަހެއް މިހާރު. އަދި އަބަދުވެސް އެކަމަށް ޚާއްޞަކޮށް، ފޮތާ ނޫސްތަކާ ލިޔުއްވާ ލިއުންތެރިން އެދިއެދި ތިބި، ވަރަށް ދިގު އިންތިޒާރެއްގެ ނިމުންވެސް މެ. ވަރަށް މިވަގުތަށް ރާއްޖެއަށް ބޭނުންތެރި ކަމެއް. މުޅިން އާ ތާނަ ފޮންޓްތަކެއް ވުޖޫދުވަނީ.” އީސަ ވަރަށް ޔަޤީންކަމާއެކު ޖަވާބު ދިނެވެ. ކޮންމެއަކަސް އަޅުގަނޑުމެންނަށްވެސް ނޫސް އާޓިކަލްސް ލިޔާއިރު ތަފާތު ރީތި ފޮންޓެއް ނުލިބިގެން ވަރަށް ގިނަފަހަރު އުޅެންޖެހެއެވެ. މީ ކޮންގޮަތަކަށް ކިހިނެއް ފެށުނު މަސައްކަތެއްތޯ އަހާލުމުން އީސަ ކިޔައިދިނެވެ.
“އަހަންނަކީ ވަރަށް ޅެމާބެހޭ ފޮތްތަށް ލިޔެ ޑިޒައިންކުރާ މީހެއް. ކޮންމެފަހަރަކުވެސް ސުރުޚީ އަޅަން އެކަށީގެންވާ ފޮންޓެއް ނުލިބިގެން، ކޮރަލްޑްރޯގައި ނޫނީ ފޮޓޯޝޯޕްގައި ފޮންޓެއް ހަދަން ޖެހެނީ. މިކަން ބޮޑުމަސައްކަތަކަށް ވެގެން ހައެއްކަ ފޮންޓް އަމިއްލަޔަށް ބޭނުންކޮށްލަން ޑިޒައިންކުރުމުގެ ވިސްނުމުގައި މިދިޔަ މަހު އެ މަސައްކަތް ފުރަތަމަ ފެށީ. އިއްތިފާޤުން އެ ދަނޑިވަޅުގައި ރައީސް އިބޫއާ (ރައީސުލް ޖުމްހޫރިއްޔާ އިބްރާހީމް މުޙައްމަދު ޞާލިޙް) 
އަޅުގަނޑުގެ ޓެކްސްޓް ފޮތްތަކާ އަދި ވެބްސައޓްގެ ވާހަކަ ދެކެވިގެން، މިބުނިހެން ފޮންޓްގެ ދަތިކަމާ އަދި ލިބެންހުރި ގިނަ ބޮޑުއަކުރު ފޮންޓްތައްވެސް އެހާ ލޮލަށް ފަސޭހަނޫންކަމުގެ ވާހަކަ ދެކެވިގެން، ރައީސްވެސް ވިދާޅުވީ ތިމަންނަޔަށްވެސް ތިކަން ވަރަށް ކުރިއްސުރެ ފާހަގަވެފައޭ އޮތީ. އީސައަކީ ޑިޒައިނަރެއްނޫންހޭ؟ މިކަން ތަންކޮޅެއް ސީރިއަސްކޮށް ވޭތޯ ބަލަންވީނޫންހޭ؟ އަހަރެން ދެންނެވިން މިއޮތީ ފެށިފައި ކަމުގައި ބައްލަވާށޭ. ދެން ވިދާޅުވި ތިމަންނަމެން ކޮށްދޭންވީ ކޮންކަމެއްހޭ؟ އަހަރެން ދެންނެވިން މީ ކުރިންވެސް ކުރަން ވިސްނާފައި އޮތް ކަމެކޭ، އެއްވެސް ޚަރަދެއް ހިނގާނޭ ކަމެއްނޫނޭ. އަޅގަނޑުގެ ވަގުތޭ މިކަމަށް ބޭނުންވާނީ. ރައީސް ތިހާބޮޑަށް އެދިލައްވާކަމެއްވީމާ، ހައެއްކަ ފޮންޓެއްނޫނޭ ވިއްސަކަށް ފޮންޓު ޢީދުގެ ކުރިން ނިންމޭތޯ ބަލާނަމޭ. ވިދާޅުވީ ވަރަށް ރަނގަޅޭ ދައްކާލައްޗޭ ނިމޭވަރަކުން. ދެން އަހަރެން ގެންދިޔައީ ފޮންޓުގެ ނަމޫނާތައް އިބޫއާ ޙިއްޞާކުރަމުން. ވިދާޅުވި ހީފުޅުވެސް ނުކުރައްވާހައި ފުރިހަމައޭ. އެލިބުނު ހިތްވަރުގައި، ފަހުން ވީ ބޮޑު ޤައުމީ ޚިދުމަތެއް އަހަންނާ ޙަވާލުވެވުނު ކަހަލަ އިޙުސާސެއް. އެންމެ ފަހުން މިހާރު ސާޅީސް ފޮންޓު މުޅިން އަލަށް މި ތައްޔާރު ކުރެވުނީ.”
އީސަ އެބުނިހެން މީ ވަރަށް މުހިންމު ޤައުމީ މަސައްކަތެއްވެސްމެއެވެ. މި ފޮންޓް ޕެކްގައި ހިމެނޭނީ ކޮން ސްޓައިލެއްގެ ފޮންޓެއްތޯ ސުވާލުކޮށްލީމެވެ.
“މީގައި ވަރަށް ތަފާތު ކެޓަގަރީތައް ހުންނާނެ. ހިމަ އަކުރުގެ ތެރޭގައި ފަރުމާ ކަހަލަ ތުނޑުހިމަ ރަސްމީ ގަލަން ފޮންޓްވެސް ހުންނާނެ. ތަންކޮޅެއް ބޯލްޑް އެކަމަކު ފަރުމާއަށްވުރެ ހިމަ ފޮންޓްވެސް ހުންނާނެ. އަދި ގަލަން އަތުލިޔުން ސްޓައިލްގެވެސް ދެ ފޮންޓެއް އޮންނާނެ. އަދި ފަހުގެ ސްޓައިލްގެ ސޮއި އަކުރާއި އަވަސް އަތުލިޔުންވެސް ހުންނާނެ.”
މީގެ ބައެއްފޮންޓު ބަލާލައި ޓެސްޓް ކޮށްލުމުގެ ފުރުޞަތުވެސް ލިބުނު މީހެއްގެ ޙައިޞިއްޔަތުން އަހާލަން ބޭނުން މުހިންމު ސުވާލެއް އެބައޮތެވެ. އާންމު ދިވެހި ފޮންޓުތަކުގައި ވަރަށް އަކުރާ ފިލީގެ ބެލެންސް ގެއްލިފައި ހުންނަކަން ފާހަގަވެއެވެ. އެކަމު އީސަގެ މި ފެނުނު ގިނަ ފޮންޓްގައި އެކަން ވަރަށް ކުޑައެވެ. ލޮލަށް ފަސޭހަގޮތެއް ހުރެއެވެ. އެއީ ކިހިނެއް ހެދީމާތޯ އަހާލާހިތްވެއެވެ.
“ތީ ބޮޑު ސުވާލެއް. ޖަވާބުވެސް ބޮޑުވާނެ. އަސްލު މިހާރު ހަދާފައި ހުރި އާންމު މަދު ދިވެހި ފޮންޓެއްގައި ނޫނީ ނެތް އެތައް އެޖަސްޓްމަންޓްސް މި ފޮންޓުތަކުގައި ހުންނާނެ. މިސާލަކަށް ކާރނިންގ އަދި ލިގޭޗާރ ސެޓިންގ. މިސެޓިންތަކުން ކުރާކަމަކީ ދެއަކުރު ދެމެދާ އަދި އަކުރުގެ ފިލީގެ ޕޮޒިޝަން އިތުރު ސެޓަޕަކުން ބޭނުންވަރަކަށް އެޖަސްޓްކުރަނީ. މިކަންކަން ދަސްކުރަން ދެތިން ދުވަސް ހޭދަވި. މިޒަމާނުގައި ގޫގްލް އިން ނުވާކަމެއްނޯވޭ ބުނާހެން، އަހަރެންވެސް ބައިވަރު ވީޑީއޯ ހޭވިން. އަދި މިކަމަށް އެންމެ ކަމުދާ އެޕްލިކޭޝަންވެސް ހޯދިން. އެޕްލިކޭޝަނާކުޅެލަން ރަނގަޅަށް ދަސްވީވެސް ދެދުވަހަކުން. އެހުރިހާ ސެޓިންގ ހެދީމަ އެހައި ލޮލަށް ފަސޭހަކޮށް އެ ފެންނަނީ. އަހަރެންބުނާނީ އެސެޓިންގ ނެތި، ފަރުމާ ފޮންޓުވެސް ވަރަށް ރީތިކޮށްފައި އެބަހުއްޓޭ. މިހާރު އެ ސެޓިން ފަރުމާ އަށް ހަދައިފިއްޔާ އަދި މާރީތިވެފައި ފުރިހަމަވާނެ.”
މީވަރަށް ތަފާތު ކަވި މަސައްކަތެއްކަން އެ ޖަވާބުން އެނގެއެވެ. ދެން އުފެދޭ ސުވާލަކީ، އަކުރުތަކުގެ ޑިޒައިން ފުރަތަމަ ކުރަހަނީތޯ، ނޫނީ ކޮންގޮތަކަށްތޯ އެކަން ކުރަނީއެވެ.
“މީގައި ވަރަށް ގިނަ ގޮތްތައް ހުންނާނެތާ. އަހަރެން ކިޔައިދޭނަން އަހަރެން ހެދިގޮތް. ގިނައިން ފެންނަނީ އެޑޯބެ އިލަސްޓްރޭޓާ ބޭނުންކޮށްގެން ޑިޒައިންކުރާތަން. އަހަރެންނަށް އެކަމު ބޮޑަށް ފަސޭހައީ ފޮޓޯޝޮޕުވީމަ، އަހަރެން ހެދީ އޭގައި ބްރަޝް ބޭނުން ކޮށްގެން، ފްރީހޭންޑުން މައުސްއިން ހަމަ ލިޔެލަނީ. އެ ފޮންޓަކަށް އެންމެ އެކަށީގެންވާ ފަލަމިނެއް ބްރަޝްގައި ސެޓްކޮފައި ޓިޕް އޭންގަލް ސެޓްކޮށްފައި ހަމަ އަކުތައް އަޅާލަނީ. ހުރޭ ބައެއް މައްސަލަތައްވެސް. ފަހުން ފޮންޓް ހަދާ ސޮފްޓްވެއާރ ތެރޭން އެތަންތަން ފައިން ކޮށްލަނީ.”
މިހިސާބުން އެބުނާ ފޮންޓްހަދާ ސޮފްޓްވެއާ ބަލާލަން ބޭނޫންވެގެން އަހާލީމެވެ.
“ނެގިން ދެތިން ސޮފްޓްވެއާއެއް. މަށަށް އެންމެ ކަމުދިޔައީ ‘ފޮންޓްކްރިއޭޓާ’، އެހެންވީމާ އޭގެ ޓްރައިލް ވާޝަނެއް ފުރަތަމަ އެޅީ. އޮވޭ 30 ދުވަސް ޓްރައިލްއަށް ދީފައި. އަހަރެން 28ދުވަސްތެރޭ 38 ފޮންޓު ހަދައިފިން. އޭރު ޓްރައިލްގެ މުއްދަތުހަމަވާން އޮތީ ދެދުވަސް. ދެން އަސްލު އެ އެޕްލިކޭޝަން ފައިސާދައްކާފައި ރަސްމީކޮށް ރެޖިސްޓަރކޮށްލީ. އަދިވެސް ބައެއް މަސައްކަތް އޮތީމަ.”
މި ފޮންޓްތަކުން ބޭނުންހިފޭނީ ކޮންކަހަލަ މުނާސަބަތުތަކެއްގައި، ކޮންގޮތަކަށްތޯ އަހާލީމެވެ.
“ތީހަމަ އެހެންވެސް ފޮންޓުތަކާ އެއްގޮތަށް ސިސްޓަމްގައި އިންސްޓޯލްކޮށްލައިގެން ބޭނުންކުރަން ފަށަންވީ. އެއްވެސް ތަފާތެއް ނުހުންނާނެ. އަހަރެން ހުރިހައި ކީ ވެސް ސެޓްކުރީ ފަރުމާގެ ކީސެޓިންގ އާ އެއްގޮތަށް. އެއީ ދިވެހިން މިހާރު އެ ސެޓަޕަށް ވަރަށް ހޭނިފައި ތިބީމަ. މި ފޮންޓުތަކުން އިންވިޓޭޝަން ކާޑުތަކާ، ނޫސް ލިޔުންތަކާ، ފޮތު ސުރުޚީގެ އިތުރުން ބިލްބޯޑްތަކާ އަދި ވީޑިއޯ ޓައިޓްލްތައްވެސް ހަދާލަން ވަރަށް ހިތްގައިމުވާނެ.”
މިހާރު ކިޔުންތެރީންވެސް އެންމެ ބޭނުންވާނީ މި ފޮންޓުތައް ހޯދަން ހަދާނޭގޮތެއް އޮޅުންފިލުވާލަންކަން އަހަންނަށް އެނގެއެވެ.
“ފޮންޓްތައް އަހަރެންގެ ވެބްސައިޓުގައި (easashareef.com)ގައި މި ޖޫން 25ން ފެށިގެން ހުންނާނެ. މިއީ އީދު ހަދިޔާއެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައިގަތުންއެދެން.”
ދެން އާންމުންނަށް ލިބޭނީ ކިހިނެއްތޯ ސުވާލުކޮށްލީމެވެ.
“އާންމުކޮށް އެންމެނަށް ހަމަ ހިލޭ ޑައުންލޯޑްކޮށްލެވޭނެ. އަދި ސީދާ ވެބްސައިޓް ތެރޭން ފޮންޓް ޓެސްޓްކޮށް ލިޔެ ބަލައިލެވޭނެ. ސައިޒާ އަކުރު ދުރުމިނާ ފޮޅުވަތް ސެޓިންގ ލައިވްކޮށް ސައިޓުން ބެލޭނެ.”
އެހެންވީމާ މީ ވަރަށް އަގުބޮޑު މުހިންމު ޤައުމީ މަސައްކަތެއްކަން މިހާރު ވިސްނިއްޖެއެވެ. ދެން އަހާލަން އޮތީ، މިހިސާބުން މި މަސައްކަތް ނިންމާލީތޯއެވެ.
“ނޫން، މީގައި އަދި މިހާރު މިކުރާ އެންމެ ބޮޑުމަސައްކަތުގެ އެންމެ ފަހު މަރުހަލާގައި މިއުޅެނީ. އެއީ ‘ދިވެސް’ އަކުރުން ލިޔެވޭ ފޮންޓެއްގެ މަސައްކަތް. މީ ވަރަށް ބޮޑު މަސައްކަތެއް. އާންމު 15 ފޮންޓާ ނުބައްދަލު މި ފޮންޓުގައި ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތް. އާންމު ފޮންޓެއްގައި އޮންނާނީ 24 އަކުރާ 11 ފިލިތާ. ދެން އޮންނާނީ ބައެއް އަކުރާ ފިލީގެ އެޖަސްޓްމަންޓް. ޖުމްލަ ގިނަވެގެން ލިގޭޗާރތަކާއެކު 60 ނޫނީ 70 ވަރަކަށް އެތި ކުރަހަންޖެހޭނީ. އެކަމަކު މި ދިވެސް އަކުރުގައި ވާގޮތަކީ ކޮންމެ އަކުރަކަށް 10 ފިލި ވަކިން ހަދަންޖެހޭ. ކޮންމެ ފިއްޔަކާއެކު އަކުރުގެ ބައްޓައް ބަދަލުވޭ. އެހެންވީމާ އޭގައި 280 ވަރަކަށް ކުރެހުން ހަދައިގެން އެގޮތަށް ސެޓްކުރެވެނީ. އަކުރު ވަކިގޮތަކަށް އޮއްވާ ޖަހާފިލީގެ ގޮތުން މުޅި ޝޭޕް ބަދަލުވާނެ. އަނެއްކޮޅުން ލިޔަނީ ވާތުން ކަނާތައް. މިކަމުގައި ވަރަށް ގިނަ ދިރާސާ ކުރަން ޖެހުނު. އެކަމަކު ނަޞީބަކުން އެ ހުރިހާ ދިރާސާގެ ބުރަމަސައްކަތް އަޅުގަނޑު ދޫކޮށްލީ އެކަމުގެ މާހިރެއްކަމުގައިވާ ނާޖިހު އަށް. އޭނަ އެކަމުގައި ހުރިހާ އަކުރުގެ ބައްޓަމާ އަންނަ ބަދަލާ އަދި، ހުންނަ ބައެއް ހާއްޞަ އަކުރުގެ ހުރިހައި ތަފްސީލެއް އިހުގެ ފަތްކޮޅުތަކުގެ ފޮޓޯއިން ދައްކަވަމުން ގެންދެވީ. އަބަދުހެން މި ދިޔަ ހަފުތާ އެއްކޮށް ދެމީހުން އެކަމުގައި މަޝްވަރާކުރަމުން ޑިޒައިކުރަމުން ދިޔައީ. މިހާރު ނިމިއްޖެ. ފައިނަލް ސެޓިންގ މިހަދަނީ.”
މިވީގޮތުން ނާޖިހުއާ ސުވާލުކޮށްލަން އެބަޖެހޭތާއެވެ. އަސްލު ދިވެސް އަކުރުގެ ތާރީޚާބެހޭގޮތުން ފުރަތަމަ ސާފުކޮށްލާނަމެވެ.
” ދިވެސް އަކުރަކީ ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމްވުމުގެ ވެސް މާކުރިން ފެށިގެން ގާތްގަނޑަށް އޮނަވިހި ވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީކޮޅާ ހަމައަށް ޢާއްމުކޮށް ދިވެހީން ލިޔެކިޔުމަށް ބޭނުންކުރަމުން އައި އަކުރު. މިއަކުރުގެ މުސްކުޅި ވައްތަރަށް މިކިޔަނީ އެވޭލާ އަކުރު. އެވޭލާ ފަހުން މިފެންނަ ދިވެސް އަކުރަށް ބަދަލުވެފައި ވާ ކަމަށް ބެލެވެނީ ދިވެހިރާއްޖެ އިސްލާމްވިތާ 200 ވަރަކަށް އަހަރު ފަހުން. އެވޭލާ އަކުރު ދިވެސް އަކުރަށްވެ ތަރައްޤީވެގެން އައި އިރު ކުރީން ނެތް ބައެއް އަޑުތަކަށް އަކުރު ހެދި އަދި ކުރިން ހުރި ބައެއް އަޑުތަކަށް ބޭނުންކުރި އަކުރުތައް އެޔާ ގުޅުން ހުރި އެހެން އަޑުތަކުގެ އަކުރުތަކަށް ބަދަލުވި.
އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދިވެސް އަކުރުން އޮތް އެންމެ ފަހުގެ ރަސްމީ ލިޔުމަކަށް ފެންނަން އޮތީ މީލާދީން 1810 ގައި މުޢީނުއްދީން 1 ގެ ރަސްކަމުގައި ލިޔެފައިވާ ވަޤުފު ފަތްކޮޅެއް. އެހެންނަމަވެސް މީލާދީން 20 ވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީކޮޅާ ހަމައަށް ބައެއް އާއްމުން އެބައިމީހުންގެ ލިޔެކިޔުންތަކުގައި ދިވެސް އަކުރު ބޭނުންކޮށްއުޅުނު. މީލާދީން 1700 ގެ އަހަރުތަކުން ފެށިގެން 1810 ގެ އެންމެ ފަހުގެ ރަސްމީ ދިވެސް ފަތްކޮޅާ ހަމައަށް ރަސްމީ ލިޔެކިޔުންތަކުގައި ތާނައަކުރު ވެސް ބޭނުންކުރެވުނު. 1800ގެ ކުރީކޮޅުން ފެށިގެން ރަސްމީ ލިޔެކިޔުންތަކުން ދިވެސް އަކުރު އެއްކޮށް ގެއްލި ތާނައަށް ބަދަލުވި. އެހެންވީމާ ދިވެސް އަކުރުން މި ހުންނަނީ ތާރީޚީ މުސްކުޅި ލިޔުންތައް އެކަނި.”
ނާޖިހުގެ މި ވާހަކަކޮޅުން އެނގުނުގޮތުގައި ދިވެސް އަކުރަކީ މުހިންމު ތަރިކައެއްކަމަށް ފެންނާތީ އަދިވެސް އެއްސުވާލު އޭނާއަށް ހުށަޅާލީމެވެ. އެއީ މި ފޮންޓްހެދުމުގެ ތެރެއަށް ވެންނެވުނީ ކޮންގޮތަކުންތޯއެވެ.
“ދިވެސް އަކުރަށް ފޮންޓެއް ހެދިގެން ދިޔުމަކީ އަޅުގަނޑު ވަރަށް ކުރިއްސުރެ ކުރަމުން އައި އުއްމީދެއް. ދިވެސް އަކުރުން ލިޔެކިޔަން ދަންނަ އަދި އޭގެ އިތުރުން ދިވެސް އަކުރުން ލިޔެފައިވާ ތާރީޚީ ލިޔެކިޔުންތައް ދިރާސާކުރަމުން އަންނަ މީހަކަށް ވާތީ އެފަދަ ފޮންޓެެއްގެ ބޭނުންތެރިކަން އަޅުގަނޑަށް އޮތީ ވަރަށް ބޮޑަށް ޖެހިފައި. މިހެން ދެންނެވިޔަަަސް މީގެ އަހަރުތަކެއް ކުރިން ދިވެސް އަކުތައް ދެ ފޮންޓެއް ހެދިފައިވޭ. އެހެންނަމަވެސް އެ ފޮންޓުތަކުގައި ފިލިޖެހުމާއި އަަދި ބައެއް އަކުރުތަކުގައި މައްސަލަ ހުރި ފޮންޓުތަކަކަށްވާތީ ތާރީޚީ ލިޔެކިޔުންތައް ނަކަލުކުރުމަށާއި، އެފަދަ ލިޔުންތައް ދިރާސާކޮށް ލިޔުމަށް އެ ފޮންޓުތަައް ކަމަކުނުދޭ. އެކަމަކު އެ މަސައްކަތް ކުރެއްވި ބޭފުޅުން އެކަން ކުރެއްވިކަން ރަނގަޅު. ސަބަބަކީ ފަހުން އެކަން ކުރަން ބޭނުންވާ މީހަކަށް އެއިން ކޮންމެވެސް ފައިދާއެއް ކުރާނެތީ. ކޮންމެއަކަސް އަޅުގަނޑު ބޭނުންވެގެން ހުރި ފެންވަރަށް ދިވެސް އަކުރު ފޮންޓެއް ހެދިދާނެ ކަމުގެ އުއްމީދު އާވެގެން ދިޔައީ މި ޖޫން މަސް ފެށުތަނާހެން ޢީސާ ހައްދަވަމުން ގެންދެވި ތާނަ ފޮންޓުތަކުގެ ތެރެއިން ރާދަވަޅި ލިޔެފައިވާ ގަބުޅިތާނަ އަކުރާ ގުޅޭ މައުލޫމާތު ހޯއްދަވަން އަޅުގަނޑަށް ގުޅުއްވި ހިސާބުން. އޭގެ ތެރެއިން ރާދަވަޅިއާއި ފުރޭފާއި އަދި އެހެންވެސް ބައެއް ލިޔެކިޔުންތަކުން ފެންނަން ހުރި ގަބުޅިތާނައިގެ ޢާއްމު އަކުރަށް ހެދުނު ފޮންޓުގެ އިތުރުން، ޙާޖީ ބަންޑާރައިންގެ ފުރޭފުން ފެނުނު އެހެން އަތުލިޔުމަކަށް ވެސް ފޮންޓެއް ހެދުނު. ހަމައެއާއެކު ކެލާ ޝައިޚް އިބްރާހީމް ރުޝްދީ ލިޔުއްވާފައިވާ ސުއްލަމުލްއަރީބުގައިވާ އަތުލިޔުމަށާއި އަދި އެފަދަ އެހެން މުސްކުޅި އަތުލިޔުމަކަށް ފޮންޓު ހެދުނު. ކޮންމެއަކަސް މި ފޮންޓުތަކުގެ ދިރާސާގެ ތެރެއިން ދިވެސް އަކުރަށް ފޮންޓެއް ހެދިދާނެ ތޯ އަޅުގަނޑު ޢީސަ އަރިހުން އެހީމަ ވަރަށް ސާބިތުކަމާއެކު ހެދިދާނެ ކަމަށް ވިދާޅުވި. އަދި އޭރު ޢީސާ ހައްދަވަމުން ގެންދެވި ތާނަ ފޮންޓުތަކަށް ބަލާލުމުން ޢީސައަށް ދިވެސް އަކުރު ފޮންޓެއް ހެއްދެވިދާނެކަން އަޅުގަނޑަށް ޔަގީންވި.
މި ޔަގީން ކަމަށް އިތުރު އިތުމިނާން ކަމެއް ލިބުނީ ދިވެސް އަކުރުގެ ބައެއް އަކުރު ހައްދަވާފައި އަޅުގަނޑަށް ފޮނުއްވުމުން. އެއީ ނަމޫނާއަކަށް އަޅުގަނޑު ފޮނުވި އަޅުގަނޑުގެ އަތުލިޔުމުން ހުރި ދިވެސް އަކުރުގެ ހުރިހާ ފިއްޔެއް ޖަހާފައި ވާ ލިޔުމެއް އަޞްލަކަށް ބައްލަވައިގެން. ދިވެސް އަކުރަށް ފޮންޓެއް ހެދުމުގައި އަޅުގަނޑު ބޮޑަށް ބޭނުންވީ އިހުގެ ފަތްކޮޅުތަކުގައި ހުރި ލިޔެކިޔުންތަކާ ސީދާ އެއްގޮތްވާ ގޮތަށް ފޮންޓެއް ހެދުމަށް. އެހެންކަމުން ފެންނަން ހުރި ދިވެސް އަކުރު ފަތްކޮޅުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ރީތިކޮށް ލިޔުން ހުރި ދެފަތްކޮޅެއްގެ ނަކަލެއްގެ މަތީގައި އެޔާގުޅޭ ތާނައަކުރުތައް ލިޔެފައި ޢީސައަށް ފޮނުވިން. އަދި މަދުވާ އަކުރުތައް އެހެން ފަތްކޮޅުތައް ބަލައިގެން ހޯދާފައި ފޮނުވިން. އަދި ހަމައެހެންމެ މިދުވަސްވަރު ދިވެސް އަކުރަށް ފޮންޓެއް ހެދުމުގެ މަސައްކަތްކުރަމުން އަންނަ، ބްރެޒިލްގެ ޓައިޕް ޑިޒައިނަރެއް އަދި ދިރާސާކުރާ މީހެއް ކަމަށްވާ ފެނާންޑޯ ކާރޯ ލިޔެފައިވާ ރިޕޯޓެއް އަޅުގަނޑު ޢީސައަށް ފޮނުވިން. އޭގެ ސަބަބުން ޢީސައަށް މި ފޮންޓު ހެއްދެވުމުގައި އިތުރު އެހީތެރިކަމެއް ލިބިވަޑައިގެންނެވި. އެހެންނަމަވެސް ޢީސާ މިހާރު މި ހެއްދެވި ދިވެސް އަކުރު ފޮންޓު ހެއްދެވުމުގެ ތަޖުރިބާ ފެނާންޑޯ ކާރޯއާ ހިއްސާ ކުރެވި އޭނާއަށް ވެސް ޢީސާގެ މަސައްކަތުން ނުހަނު ބޮޑަށް ފައިދާކޮށްފައިވޭ.”
ނާޖިހު ހުންނެވީ އީސަގެ މިސައްކަތާމެދު ވަރަށް ހިތްޕުޅުހަމަޖެހިވަޑައިގެންކަން އޭނާގެ ޖަވާބުން އެނގެއެވެ. ކޮންމެއަކަސް މި ފޮންޓަށް އީސަ ދީފައިވާނަމަކީ ކޮބައިތޯ ބަލައިލާނަމެވެ.
“އަހަރެންގެ މި ފޮންޓުތަކަށް ނަން ދީފައި ހުންނާނީ ‘އީސަ’ ކުރިޔަށްލާފައި ކޮންމެސް ނަމެއް. ނަމަވެސް މި ދިވެސްއަކުރު ފޮންޓަށް ކިޔާފައި އޮންނާނީ ‘އީސަނާޖިހުދިވެސް’ އެހެންއެކަންކުރީ މި މަސައްކަތުގައި ނާޖިހުގެ ޙިއްޞާ އޮތް މިންވަރު ތާރީޚައްޓަކައި އެނގެން އޮނަންޖެހޭކަމަށް މަށަށްފެންނާތީ.”
މި ދިވެސްއަކުރު ފޮންޓު ވާތުންކަނާތަށް ލިޔާއިރު އާންމުންނަށް މިކަން ކުރަން ފަސޭހަވާނެބާއޭ ހިތަށް އަރައެވެ.
“އަހަރެންނަށް ތިކަން މާކުރިން ވިސްނޭތީ ދެކަމެއް ކޮށްފައި އޮންނާނެ. އެއްކަމަކީ ލިޔުމުގެ ތަރުތީބާ އަކުރުތައް ހަމަ ފަރުމާގައި އެހުންނަ ސެޓް ކީތަކަށް ލާފައި ހުންނާނީ. އޭރުން ހިތަށް އައި ކޮންމެ އެއްޗެއް ލޯއަނދިރި މީހަކުލިޔާހެން، އަމިއްލަޔަށް ލިޔެވޭއެއްޗެއް ނޭނގުނަސް ލިޔެވިފައި އޮންނާނީ ބަރާބަރަށްތާ؟
ދެވަނަ ކަމަކީ މި ފޮންޓްގެ އަކުރުތަކާ އަދި އެއަކުރުތަކުގައި ފިލިޖެހޭ ހަމަތަކާ ފިލިޖެހުމުންއަންނަ ބަދަލާ ފެންނާނެހެން މިފޮންޓުން ލިޔަން ދަސްކޮށްދޭ ލުއިފޮތެއްވެސް ތައްޔާރުކުރިން. އޭރުން ބަރާބަރަށް ކޮންމެ މީހަކަށްވެސް ގަލަމުންވެސް އަދި ކީޕެޑުންވެސް ލިޔެލެވޭނެ.”
މީ އަސްލުވެސް ދިވެހި ތާރީޚަށް އަދި ލިޔުންތެރިކަމަށް އީއޯޕީން ކުރި ވަރަށް އަގުހުރި މަސައްކަތެކެވެ. މިހާރުވެސް އީސަގެ ވެބްސައޓުން ވަރަށް ބައިވަރު ޅެންވެރިކަންދަސްކުރުމާބެހޭގޮތުން އޭނާ ލިޔެފައިވާ ޓެކްސްޓް ފޮތްތައް ހިލޭ ޑައުންލޯޑް ކުރެވެން އެބަހުއްޓެވެ. އަދި ބޭސިކް ޅެންވެރިކަން ކިޔަވައިދޭ 3 ވީޑިއޯ ކްލާހެއްވެސް އެބައޮތެވެ. އީސަގެ މިފަހަރުގެ މިފޮންޓުތަކުގެ ހަދިޔާގެ ތެރެއިންވެސް އެންމެ ފާހަގަކޮށްލެވޭ ހަދިޔާއަކީ ދިވެސް އަކުރު ފޮންޓާ އަދި އެފޮންޓު ބޭނުންކުރާނޭގޮތް ކިޔައި ދިނުމަށް ހަދާފައިވާ ލުއިފޮތެވެ.
“މީގެ އިތުރުން ފޮންޓުތައް ނިންމިތަނާ ބައެއް ޓީޗަރުން ކުޑަކުދިންގެ ފިލާވަޅުތަކަށް ބޭނުން ކުރާކަހަލަ ޑޮޓް ޓްރޭސް ފޮންޓެއް ނުހަދަންތޯ ސުވާލުކުރާތީ މިހާރު އެކަމަށް ޚާއްޞަ 5 ފޮންޓެއް ހަދައިފިން. އެއިން ފޮޅުވަތްލާފަ އަދި ފޮޅުވަތާނުލާ ހިސާބާ ތާނަ، އަރަބި އަދި އިނގިރޭސި. މިއިން ކޮންމެ ޓްރޭސް ފޮންޓަކަށް ސޮލިޑް ކަލާރ ފޮންޓެއްވެސް ހަދަންޖެހުނު. އޭރުން ފިލާވަޅުގެ މިސާލުތައް ދައްކަން ފަސޭހަވާނެތީ. އަދި ހަމަ މި ދަނޑިވަޅުގައި، ލާމު އަދުރޭގެ ސިޓީފުޅެއް ފޭސްބުކުން ފެނިފައި އެ އަތުލިޔުން ވަރަށް ރީތިވީމާ އެޔަށްވެސް ފޮންޓެއް ހަދައިފިން. އަދި މީގައި އަލްފާޟިލް ކަހަލަ އަރަބި ބައިތައްވެސް ހިމަނާފަ ހުންނާނެ. އެހެންވީމަ ޖުމުލަ މިހާރު 45 ފޮންޓެއް އެބަވޭ.”
އީސަ މިފަހުންހެދި ޑޮޓް ފޮންޓުތައް އެއީ ވަރަށް ބޭނުންތެރި އަދި ޓީޗަރުންނަށް ވަރަށްބޮޑު ފަސޭހައެއް ލިބިގެންދާނެ ފޮންޓުތަކެކެވެ. މި ބުރަމަސައްކަތާ ބެހޭގޮތުން ފަހުބަހަކަށް ބުނާނީ ކީކޭތޯ އަހާލީމެވެ.
“މިކަމުގައި ރައީސް ދެއްވި ހިތްވަރަށް ވަރަށް ޝުކުރު ދަންނަވަން. އަދި މުނިއަވަސްގެ އަޙުމަދު ރަޝީދު ދެމުން ދިޔަ ޚިޔާލާ އެއްބާރުލުމަށްވެސް ފަށްފަށުން ޝުކުރިއްޔާ. އެންމެ އުނދަގޫ އިހުގެ ހުރިހައި ފޮންޓެއް ހެދުމުގައި ނާޖިހު ދިން ފުރިހަމަ އެއްބާރުލުމަށް މާބޮޑަށްވެސް ޝުކުރިއްޔާ. މި ފޮންޓުތައް ބޭނުންކުރާ ފަރާތްތަކުން ފޮންޓާމެދު ރަނގަޅާ ނުބައިކަމަށް ފާހަގަވާކަންކަން އަންގާލަދިނުން ވަރަށް އެދެން. ވަރަށް ބޮޑު ޤައުމީ މަސައްކަތެއް ނިންމާލެވުނުކަމުގެ ހިތްހަމަޖެހުން ވަރަށްބޮޑަށް ލިބިއްޖެ. މިޢީދު ހަދިޔާއާއެކު ޢީދުމުބާރިކު ހުރިހާ ކުދިންނަށްވެސް. އަހަރެންގެ ވެބްސައިޓް easashareef.com”
ލިޔުންތެރިޔާގެ ފުރަމަލަ
އެންމެ މުހިންމު ކަމަކީ އާއްމު ކޮއް ދިވެހިން ބޭނުންކުރާ އެޕްލިކޭޞަން ތަކުގައި ތާނަ ފޮންޓް ސަޕޯޓް ކުރެވޭ ގޮތް ވުމެވެ. ގިނަ އެޕްލިކޭޝަން ތަކުގައި ސަޕޯޓް ކުރަނީ ބޮލި ފޮންޓެވެ. ޑިފޯލްޓް ޕޮންޓެއްގެ ގޮތުގައި ބޮލި ފޮންޓު ނޫން ފޮންޓެއް ހުރުން ބޭނުންތެރި އެވެ.
ޑިފޯލްޓް ފޮންޓަކަށް އެމީހަކު ބޭނުން ކޮންމެ ފޮންޓެއް ލާގޮތަށް ސެޓަޕްހެދޭ ނޫންތޯ