ކުރީ ޒަމާނުއްސުރެ އެކެއް އަނެކެއްގެ ކިބައިން އިވެމުން އަންނަ ޔޯލަ ވާހަކަތަކަކީ އަހައިލަން ޝައުގުވެރި ވާހަކަތަކެކެވެ. ދުވަސްވީ މީހަކާ ބައްދަލުވެ ވާހަކަދައްކާލާނެ ފުރުސަތެއް ލިބިއްޖެނަމަ ކުރީ ޒަމާނުގެ ކޮންމެވެސް ވާހަކައެއް އަހައި އޮޅުންފިލުވައިލެވެއެވެ. މިފަދަ ވާހަކަތައް ދައްކައިލުމަކީ އެމީހުންވެސް ވަރަށް އުފާވާކަމެއްކަން އެނގެއެވެ. އެމީހުންގެ ޅަދުވަސްތައް ހަނދާންކޮށްލަން ލިބޭ ފުރުސަތަކަށް ވެފައި އެމީހުން ދައްކާ ވާހަކަވެސް އަޑުއަހައިލާނެ ބަޔަކު ތިބިކަން އެމީހުނަށް އިހުސާސްވާތީއެވެ. މިއީ ތަފާތު ކަމެކެވެ. އަޅެ ތަޖުރިބާ ކޮށްލަބަލާށެވެ.
އަހަރެންގެ މަންމަ ފަރާތުގެ މާމައަކީ އުމުރުން 90 އަހަރުން މައްޗައް ގުނަމުންދާ މީހެކެވެ. މާމަ ކައިރިޔަށް ދެވޭ ކޮންމެ ފަހަރަކު ރަށުގައި ހުންނަ ކޮންމެވެސް ގަދީމީ ތަނަކާބެހޭގޮތުން ވާހަކަ ދައްކާލަމެވެ. އެ ތަންތަނަކީ ކޮންކޮން ބަޔަކަށް ނިސްބަތްވާ ތަނެއްތޯ އަހައިލެވެއެވެ. އެމީހުނަށް ނިސްބަތްވަނީ ކޮން ހާދިސާއެއްތޯ އަހަމެވެ. މާމަ ވަރަށް ޝައުގުވެރިކަމާއެކު ކިޔައިދެއެވެ. މިގޮތުން މާމަކިޔައިދިން ވާހަކައެއް ހިއްސާކޮށްލެވޭތޯ ބަލާނަމެވެ.
ފޮނަދުއަށް ކާފަރުން އެރި ވާހަކަ
ކާފަރުން އެރި ވާހަކަ ނިސްބަތްވަނީ ހައްދުންމަތީ ފޮނަދޫ ހުސެންބިޔާ ކަަލޭފާނަށެވެ. ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ޒިޔާރަތް އަދިވެސް ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ. މި ޒިޔާރަތް ހުންނަނީ މިހާރު ލ. އަތޮޅު ތަޢުލީމީ މަރުކަޒުގެ ގޯތިތެރޭ، ކުރީގެ ދަނާލުގެ ހުޅަނގަށް އޮންނަ ރުއްގަނޑު ތެރޭގައެވެ. ފޮނަދޫ ބަނދަރު ހެދުމަށް ނެގި ވެލިން ރަށުގެ ވެލިމަލައަށް ވެލި އެޅުމުގެ ކުރީން މި ޒިޔާރަތް ހުންނަނީ ވެލިމަލައިގެ ދިޔަރެހާއި މާ ދުރުނޫން ހިސާބެއްގައެވެ.
ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ޒިޔާރަތް މިހާރު ފެންނާންހުރި ގޮތް – ފޮޓޯ: އަޙްމަދު ރަޝީދު : މުނިއަވަސް
އަހަރެންގެ އިސްކޫލު ދައުރު، މި ޒިޔާރަތާ ބެހޭގޮތުން އެނގެނީ އެއީ ނަދުރު ފުދޭ ޒިޔާރަތެއް ކަމެވެ. އެ ޒިޔާރަތުގައި ވަޅުލެވިފައިވާ ބޭކަލަކާ ބެހޭ މާކަ ގިނަ ވާހަކަތަކެއް އޭރަކު ނޭގެއެވެ. މާމަ ބުނާ ގޮތުން އެއްޗެއް ގެއްލިގެން ނުފެނިއްޖެނަމަ އެއެއްޗެއް ފެނިއްޖެއްޔާ ހުސެން ބިޔާ ކަލޭފާނު ޒިޔާރަތުގެ ބޯލާކޮޅުގައި އެއްޗެއް ވަޅުލަން ނަދުރުބުނުމުން ފެނެއެވެ. މާލެ ދިޔަ ދޯނި އާދޭތޯ ތިން އިލޮށިން ހުސެން ބިޔާ ކަލޭފާނު މަހާނައިގައި ކުނިކަހަން، ނޫނީ ތިން ގުޅަވެލިޖަހަން ވެސް ނަދުރުބުނާކަމަށް މާމަ ބުނެއެވެ. މިހުންނަނީ ފުލޯކު ބިދުޢަ ކަންކަމެވެ.
ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނަކީ އެ ޒަމާނުގައި ފޭރާންކުރުމަށް (ފޮތިވިޔުމަށް) މޮޅު ހުނަރުވެރިއެކެވެ. މީހުންނަށް ހެޔޮ މީހެކެވެ. ފޭރާންކުރުމަށް އާންމުކޮށް ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު އިންނަނީ އަތިރިމައްޗަށް އެރިއެވެ. ހުޅަނގުން ވައިޖެހޭނަމަ މާމިސްކިތްމަގު ހުޅަނގުފަރާތު އަތިރީ ރުއްގަނޑު ތެރޭގައެވެ. އިރުމަތީފަރާތުން ވައިޖެހޭނަމަ އިރުވައިފަޅީ ވަލުމަގުއަތިރީ ބޮޑު ކާނިގަސްދޮށުގައެވެ.
ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ޒިޔާރަތް މިހާރު ފެންނާންހުރި ގޮތް – ފޮޓޯ: އަޙްމަދު ރަޝީދު : މުނިއަވަސް
ދުވަސްވަރަކީ ޕޯޗްގީޒުން ރާއްޖެއާ ތޮޅެމުންދިޔަ ދުވަސްވަރެވެ. އެދުވަސްވަރު ޕޯޗުގީޒުން ދިމާކުރީ ހަމައެކަނި މާލެއަކާ ނޫނެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެކިރަށްރަށަށް އެމީހުންގެ ނުފޮރުއްޕާނާ ޖެހުނެވެ. މިރަށު މީހުން، އާދެ ފޮނަދޫ މީހުން، އެ ޕޯޗުގީޒު މީހުންނަށް ކިޔައި އުޅެނީ ކާފަރުން ނެވެ.
އެއްދުވަހެއްގެ މެންދުރުވާން ގާތްވެފައި ހުއްޓާ ބޮޑު ނަވެއް ރަށުގެ ފަޅަށް ވަދެގެން އަންނަތަން ފެނުނެވެ. މި ނަވަކީ ކޮން ބޭނުމެއްގައި އައި ނަވެއް ކަމެއް ރަށުގެ އެއްވެސް މީހަކަށް ނޭގެއެވެ. ރަށުގެ އާދަކާދަ އޮންނަ ގޮތުން އޮޑިޔެއް ލަފައިފި ނަމަ އެ އޮޑިން މީހުން ބޭލުމަކީ ޒަމާނުންސުރެ މިރަށުގައި އޮންނަ އާދައެކެވެ. މިގޮތުން ނައު ދޮށަށް ދިޔުމަށް ކުޑަގަނޑެތި ދެގަނޑެތި ރަށުން ފުރިއެވެ. ކަންވީ ހީކުރި ގޮތާ މުޅިން ޚިލާފަށެވެ. ރަށުން ފުރި ދެގަނޑެތި ނަވަށް ނުގޮސް އަނބުރާ ރަށާ ދިމާއަށް ނިކަން ބާރަށް އަންނަން ފެށިއެވެ. ކުދި ބޮއްކުރާ ތަކުގައި ދިޔަ މީހުން ރަށަށް ލެފުމާއެކު ރަށުތެރެ ހަަލަބޮލިވިއެވެ. ނަވުގައި ތިބީ ފަރަންޖީ ކާފަރުންނެވެ. އަންހެންވެރީން ކުދިވެރީން ގޮވައިގެން ގެއަށް ވަދެ ދޮރުތައް ލައްޕައި ތަންޑުއެޅިއެވެ. ފިރިހެންވެރީން އެމީހަކަށް އަތުޖެހުނު އެއްޗެއް ހިފައިގެން ކާފަރުންނާ ކުރިމަތިލުމަށް ތައްޔާރުވިއެވެ. ފިރިހެނުންގެ ތެރެއިން ފިނޑި މީހުން ފިލަންވެގެން ވަލުތެރޭން ދުވެނަގަނީ އެވެ.
ރަށުގައި ތިބި މަދު މީސްކޮޅު ކާފަރުންނާ ކުރިމަތިލީ ނިކަން ހިތްވަރާއެކީގައެވެ. ރަށުގެ އަތިރިމަތީގައި ވަރުގަދަ ހަގުރާމައެއް ފެށުނެވެ. ކާފަރުން ތިބީ ކަނޑިޔާ އައްޑަނަ ހިފައިގެންނެވެ. ރަށުގެ ރައްޔިތުން ތިބީ ކާށި ހެހެން ބޭނުންކުރާ ފޭރާބުރިތަކާ ކަތިވަޅި ހިފައިގެންނެވެ. ހޫނުގަދަ މިގަޑީގައި ހަނގުރާމައިގެ ފޯރިވެސް ވަރަށް ގަދައެވެ. ކާފަރުންތައް މަރަމުންދާއިރު ޝަހީދުވަމުންދާ ދިވެހީންނެއްވެސް މަދެއް ނޫނެވެ.
ހަނގުރާމައަށް ބިރުން، ފިލަން ވަލުތެރޭން ދުވަމުންދިޔަ ފިރިހެނެކެވެ. މި މީހާއަށް ދުވަމުން ގޮސް ނިކުމެވުނީ ހުޅަނގު ފަރާތުން ވަލުމަގު އަތިރިއަށެވެ. އެވަގުތު އެތާ ފޭރާންކުރާން ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު އިންތަން ފެނުނެވެ. މިމީހާ ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނަށް އެބަ ބުނެއެވެ.
“ހުސޭންބެޔާ ތިޔާހެން އިނދެގެން ވާކަށް ނެތެވެ. ފަރަންޖީ ކާފަރުންއަރައި ރަށުގެ އެންމެން ކަތިލައި މަރައި ހުސްކޮށްފިއެވެ.”
ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ވަޅުލާފައިވަނީ ރާޅު އަޑުއިވޭ ހިސާބުގައި. ޒިޔާރަތް މިހާރު ހުރިގޮތް – ފޮޓޯ: އަޙްމަދު ރަޝީދު : މުނިއަވަސް
އެމީހާ މިހެން ބުނުމުން ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ވަރަށް ހިތްވަރާ ޖޯޝާއެކުގައި ތެދުވެއްޖެ އެވެ. ފޭރާންކުރާން ގެންގުޅު ވެންބުރި ފޭރާންހަރުން ދަމައިގަނެގެން ދުއްވައިގަތެވެ. ދަމުން ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނަށް ޚަބަރުދިން މީހާއަށް ބުނިކަމަށް ވެއެވެ.
“މި ހަނގުރާމައިގައި އަހަރެން މަރުވެއްޖެނަމަ ރާޅުއަޑުއިވޭ ހިސާބުގައި ވަޅުލައިދޭށެވެ.”.
ކޮންމެއަކަސް، ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނުގެ ގަދަ ހިތްވަރާއެކު ހަނގުރާމަކޮށް ގިނަ ކާފަރުން ތަކެއް މަރައިފިއެވެ. މަދު ކާފަަރުން ކޮޅެއް ނަވަށް އަރައިގެން ފިލައި ރައްކާވެސް ވިއެވެ. ހުރިހާ އެންމެން މަރައި އަވަދިވެ މީދެން މިބައިމީހުންގެ ކިބައިން ސަލާމަތްވީ ކަމުގައި ހީކޮށް ކާފަރުން މަރަން ގެންގުޅުނު ވެންބުރި ދޮންނަން މޫދަށް ގުދުވެގެން އޮއްވާ އަތިރިމަތީ ބޮއްކުރައެއްގެ ނިވައިގާ ފިލާއޮތް ފަރަންޖީ ކާފަރަކު ތެދުވެ ކަނޑިއެއްލައި ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ޝަހީދުކޮށްލައިފި އެވެ. ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ޝަހީދުވެގެން ވެއްޓެމުން ދިޔަވަގުތު ނުހަނު ހިތްވަރުކޮށް ވެންބުރި އެއްލައި ކާފަރުކަލޭގެ ވެސް މަރައިލިކަމަށް ބުނެއުޅެތެވެ.
ހަނގުރާމައިގެ ކަންތައް ނިމި ޝަހީދުވި މީހުން ވަކިން ތަނެއްގައި، ކާފަރުން ވަކިން ތަނެއްގައި ވަޅުލައި ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު އެދިލެއްވިގޮތަށް ރާޅު އަޑުއިވޭ ހިސާބުގައި ވަޅުލިއެވެ. ވަޅުލައި ނިމި މިތަނަކީ ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ޒިޔާރަތޭ ކިޔައި އެ ޒިޔާރަތަށް ނަންކިޔައިފި އެވެ. އޭގެ ކުރީގައި ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނަށް ކިޔައި އުޅެނީ ހުސެންބެޔާ ކަމަށް ވެއެވެ.
މި ހާދިސާއަކީ މުޅިއަކުން ޔޯލަ ވާހަކައެކޭވެސް ބުނެވޭކަށް ނެތެވެ. ސަބަބަކީ ހުސެންބިޔާ ކަލޭފާނު ޒިޔާރަތް މިހާރުވެސް ފެންނާން ހުރެފާ ޝަހީދުވި މީހުންގެ މަހާނަތައްވެސް މިހާރުވެސް ފޮނަދޫ އިހު ހުކުރު މިސްކިތުގޯތިތެރެއާއި ގަބުރުސްތާނުގެ ކަނުގައި ފެންނާން ހުރުމެވެ. މަރައިލެވުނު ކާފަރުން ވަޅުލިކަމަށް ބުނެވޭ ހީސާބު ބިމު އަޑިންވެސް ކަށިފެނެއެވެ. އެއީ މިހާރު ލ. އަތޮޅު ތަޢުލީމީ މަރުކަޒާއި ކުރީގެ ދަނާލާއި ދޭތެރެއެވެ.
މިފަދަ ވާހަކަތަކަކީ ދިރާސާކޮށް ބަލައި ހޯދުން މުހިންމު ކަންކަމެވެ. ހަމަ އެހެންމެ މިހާރު ވީރާނެ ހަލާކުވަމުން، ނެތެމުންދާ މި ޒިޔާރަތަކީވެސް ހިމާޔަތް ކުރެވެން ޖެހޭ ތަރިކައެކެވެ. 2018ވަނަ އަހަރު ހެރިޓޭޖް ޑިޕާޓްމެންޓްގެ ސާވޭ ޓީމަކުން މި ސަރަހައްދުގެ ފޮޓޯ ނަގައި، އެތަނާބެހޭ މަޢުލޫމާތު އެއްކޮށްފައިވާކަން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ.
ބަސްކޮށާރު:
- ވެލިމަލަ – ދޮންވެލި ގޮނޑުދޮށް ނުކިޔުމަށް ‘ސޭންޑީ ބީޗް’ ގެ މާނައިގާ ބޭނުންކޮށްފައިވާ ލަފުޒެއް. މިއީ ރަދީފު ނުވަތަ ބަސްފޮތުގައި ހިމަނާފައިވާ ލަފުޒެއް ނޫން. ޤާނޫނީ ވަކީލު ޢަލީ ހުސޭން މި ލަފުޒު ބޭނުންކުރައްވާތީ އަހައި، ރީތިވެގެންނާއި ‘ސޭންޑީ ބީޗް’ އަށް މިއަށްވުރެން އެކަށޭނަ، ރީތި ލަފުޒެއް ނަތަތީވެ ބޭނުންކޮށްފައި
- ދިޔަރެސް – ރާޅުޖަހާ ހިސާބު
- ނުފޮރުއްޕާން – ކޮންމެވެސް ކަމަކާހުރެ ތިމާއަށްވަ ނުލާހިކު ބޮޑު އުނދަގޫ
- ވެން – ފޭރާންކުރާއިރު، އުއިފަށް ބާރުކުރާން ގެންގުޅޭ ފަތިގަނޑު
- ވެންބުރި – ވެނެއްގެ ބުރިވަރެއް
- ފޭރާ – ގަބުޅި، ކާށި ހެހުމަށްޓަކައި، ކުރެދި ފަދަ ތަކެތިން ހަދާފައި ހުންނަ އެއްޗެއް. މި ހުންނާނީ އެއްކޮޅު ބިމަށް ޖަހާފައެވެ. މައްޗަށް ހުންނާނީ ފޭއްސާފައި ހުންނަ ކޮޅެވެ.
ލިޔުންތެރިޔާގެ ފުރަމަލަ
މި ލިޔުންތެރިޔާގެ ބައެއް އެހެން ލިޔުންތައް
- 9 އޭޕްރިލް 2024ރިޕޯޓްއަފޭން ކުޑައިރު – 07 ( ޢީދު ފާހަގަކުރުން )
- 11 މެއި 2021ރިޕޯޓްއިހުގައި ޢީދު ނަމާދަށް ދިޔުން ފޮނަދޫގައި އޮންނަ ގޮތް
- 27 ޖުލައި 2020ރިޕޯޓްގުރުވަ ހިފަން އެރުނު ހަނދާންވޭތަ؟
- 11 ޖުލައި 2020ރިޕޯޓްހެޔޮނުވާނެއެވެެ. ރަށަށް ތިހެން ނުހަދާށެވެ.
