އިހުޒަމާނުގެ ވިޔަފާރީގައި އޮންނަނީ ތަކެއްޗަށް ތަކެތި ބަދަލުކުރާ އުސޫލެވެ. ކާށީގެ ބަދަލުގައި މަހެވެ. މަހުގެ ބަދަލުގައި ފަލަމަޑީގެ ބާވަތްތަކެވެ. ރުކުރާގެ ބަދަލުގައި ރިހާކުރެވެ. މިފަދަ ގޮތަކަށެވެ. އެބަޔެއްގެ އަތުގައި ތިޔާގިއެއްޗެހި ދީފައި، ނުލިބޭތަކެތި ހޯދާއުސޫލެވެ. އިނގިރޭސިންކިޔާ “ބާޓަރ ސިސްޓަމް”އެވެ.

ހައްދުންމަތީގެ ރަށްތައްވެސް އުފެދިފައިހުރި ގޮތުންނާއި ރަށް އޮންނަ ތަނުގެ ސަބަބުން އެކި ރަށްރަށަށް ޚާއްޞަވެފައި އޮންނަނީ އެކި މަސައްކަތަށެވެ. މިހެން ދެންނެވިކަމުގައި ވިޔަސް ކޮންމެ ރަށެއްގައި ކަހަލަ ގޮތަކަށް އެރަށެއްގެ ޚާއްޞަ މަސައްކަތް ނޫން މަސައްކަތްވެސް ހިސާބަކަށް ކުރެވެއެވެ. މިސާލަކަށް މުންޑު މައިބައިދުއަކީ މަސްވެރި ރަށްރަށެވެ. އިސްދު ކަލައިދުއަކީ ދަނޑުވެރި ރަށްރަށެވެ. ގަން ފޮނަދު އަކީ ވެސް ދަނޑުވެރިކަމުގެ ރަށްރަށެވެ. މާމެންދުއަކީ މަސްވެރިރަށެކެވެ. އެހެނަސް އިސްދު ކަލައިދޫގައިވެސް ހިސާބަކަށް މަސްވެރީން އުޅެތެވެ. ގަމުގައި ވެސް މަސްވެރީން އުޅެތެވެ. ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ގަމުގެ ތުނޑީ އަވަށަކީ އެންމެ އިހުއްސުރެ މަސްވެރި އަވަށެކެވެ. އެޔާއި ޚިލާފަށް މަތިމަރަދޫ ފާހަގަ ވަނީ އެންމެ އިހުއްސުރެ ދަނޑުވެރި އަވަށެއްގެ ގޮތުގައެވެ. 

މިދެންނެވި ދުވަސްވަރުގައި މުންޑު މައިބައިދޫ މީހުން ބޮއްކުރަލަކަށް ހިކިމަސް ބަރާކޮށްގެން ގަމަށް ފުރައިފިއެވެ. އިރުދަށުން ޖެހޭ ނަލަވައިގައި ފޫހިކަމެއް ވަރުބަލިކަމެއްނެތި ބައެއްފަހަރު ކަނބަމުން އަނެއްބައިފަހަރު ފަލިޖަހަމުން މުންޑު ކަޅައިދު ބަރެސްދޫ ފަސްދީ މަހަކަންފުށްޓާ ގަހަގަނޑަފިނޮޅާ ދޭތެރެއިން އަރާމުރިނގަށް ބޮއްކުރާ ޖަހައިނެރެ، ގަމު ތުނޑީ އަވަށުގެ އުތުރުކޮޅުން ބޮޑުފިނޮޅުގެ އިރަށް އޮންނަ އޮޅަށްކޮޅަށް ވަދެއްޖެއެވެ. ބޮއްކުރާ އަޅާފައި އެއްގަމަށް އަރައި ހިކިމަސް ބޮއްކުރާ ގަންނާނެ ފަރާތެއް ހޯދުމަށް ގަމުތެރަށް އަރައިފިއެވެ. މާ ލަސްތަކެއް ނުވެ ހިކިމަސް ބޮއްކުރަލުގެ ބަދަލުގައި އަލަ ބޮއްކުރަލެއް ދޭނެ ފަރާތެއް މަތިވެއްޖެއެވެ. ގަމު މީހުން ބޮއްކުރާ ބަރުކޮށްދޭ ވެސް ގޮތަށް މިކަން ހަމަޖެހުމުން މަސްވިއްކަން އައި މީހުން ވީ އުފަލުން ރަށުތެރަށް އަރައި ދަންނަ ރައްޓެހީންނާ ދުރުތާ ތިމާގެ މީހުންގެ ގޭގެޔަށްގޮސް ކައިބޮއެ ހަދިޔާ ބަދިޔާ ބަދަލުކުރުމަށް އަވަސްވެގެންފިއެވެ. 

ގަމު މީހުން ބައިހަދާފައި އަލައޮޅުތަކަށް ވަދެ އަލަ އުފުރައި، ސާފުކޮށް މުޅިމުޅިޔާއި އޮނިއޮންޏަށް އަޅައިގެން އޮޅަށްކޮޅަށް ގެންގެރޭން ފަށައިފިއެވެ. އިސާހިތަކު ބޮއްކުރަލެއް ބަރާވާހައި އަލަ އަތިރިމައްޗަށް ފުނިކޮށްފޫއެވެ. ދެން ހިކިމަސްތައް ބޮއްކުރަލުން ބާލައި ބޮއްކުރާ ހުސްކޮށްލައިފިއެވެ. މިމަސައްކަތުގެ ތެރޭގައި މުންޑުމައިބައިދޫ މީހުންނަށް ބޮނޑިއެއްދޭން ސައްލާ ކުރަމުން ބޮއްކުރާ ބަރާކޮށްލައިފިއެވެ. 

މުންޑު މައިބައިދޫ މީހުން ފުރާން އެރުނުއިރު ގަމުމީހުންނަށް ހެދުނުއެއްޗެއް ހަދާފައި ހިކިމަސްކޮޅު ގޭދޮށަށް ގެންގަރައި ނިންމައިފިއެވެ. މުންޑު މައިބައިދޫ މީހުން ބޮއްކުރައަށް ބަލައިލިއިރު އުފަލުގެ ކޮޅެއްނެތެވެ. ބޮއްކުރާގެ މަތިކަނަށްވުރެ ދެރިޔަނެއްހައިތަން މައްޗަށް ވާވަރަށް އަލައަރުވާފައި ހުއްޓެވެ. އެހެނަސް މި އުފާވެރިކަން ދެމިއޮތީ ހިނދުކޮޅަކަށެވެ. ބަރުކުރިކުރީނުން ފެނުން މައްޗަށް ދެ އަނގުން (އަނގުނަކީ ރިޔަނެއްގެ 24 ބައިކުޅަ އެއްބައެވެ. ދެ އަނގުނަކީ 2 އިންޗިހައި ތަނެވެ.) ހައިތަން ފެންނާން އޮތް ބޮއްކުރާ އައި ރާޅަކާ ރަނގަޅަށް ހަލުވާލައިފިއެވެ. އެވަގުތު ދެން އައިރާޅު ބިންދާލީ ބޮއްކުރާ ތެރެއަށެވެ. ބަލަބަލައި ތިއްބާ އަލަ ބޮއްކުރާ ފެތި ނިމިއްޖެއެވެ. 

މިހާދިސާގެ ފަހުން ފުރާ ދުއްވާ އެއްޗެއްސަށް މާގިނައިން މީހުން އެރުވުމަށް މި ހާދިސާއިން މިސާލުޖަހައެވެ. ގަމު މީހުން އަލައެރުވީހެން ބަރު ނުކުރާށެވެ. ގަމު މީހުން އަލައެރުވީހެން މީހުން ނާރުވާށެވެ. މިފަދަ އިބާރާތްތައް އަޑު އިވެއެވެ. ދޫދޫ މަތިން ދެކެވެމުން އަންނަ މިވާހަކަ އެކި މީހުންކިޔައިދޭ ގޮތުގައި ކުދިކުދި ޚިލާފު ހުރެއެވެ. މިވާހަކަތައް ކިޔައިދޭ މީހާއަށް ގަމު މީހުން އަލައެރުވީ ވާހަކަ އަލަށް އަޑުއިވުނީ އަލްމަރުޙޫމާ މާބައިދޫ އިދުރީހަގެ ދޮންކަނބިލޯ (ސަލީމާ އިދުރީސް)ގެ ފަރާތުން ނެވެ. އެއީ 1990 ގެ ކުރީކޮޅު އަހަރެއްގައެވެ. ދޮންކަނބުލޯ ދައިތަ އުފަންވީ 8 ފެބުރުއަރީ 1939މ. ގައެވެ. ނިޔައުވީ،  24 ޑިސެމްބަރު 2018މ. ގައެވެ. މިމިސާލުބަސް އަޅުގަނޑުގެ އުސްތާޛު ޢަބުދުﷲ ޞާދިޤު ލިޔުއްވާފައިވަނީ ގަމު މަތިމަރަދޫ މަންދަގޭ މުޙައްމަދު (މުޙައްމަދު އިބްރާހީމް ދީދީ) ކިޔައިދެއްވުމުންނެވެ. މުޙައްމަދުބޭ އުފަންވީ 16 މެއި 1938މ. ގައެވެ. ނިޔައުވީ 18 ޑިސެމްބަރ 2012މ. ގައެވެ. މިއެންމެ ބޭފުޅުންނަށް ﷲ ރަޙުމަތް ލައްވާށިއެވެ. އާމީން.

ދަންނައެ: 

އިސްވެދެންނެވުނު ފަދައިން މިވާހަކައިގެ ތަފާތު ރިވާޔަތްތައް ހުރެއެވެ. އޭގެ ތެރެއިން އެއް ރިވާޔަތެއްގައިވަނީ އަންނަނިވި ގޮތަށެވެ. 

މުންޑުމާބައިދޫ މީހުން އަލަ ބޮއްކުރަލަށް އަރާފައި ބަލާލިއިރު ކަމަކު ދާކަށް ނެތެވެ. ބޮއްކުރާ ހީވަނީ ދެންމެ ދެންމެ ފެތިދާނެހެންނެވެ. ދެން އެކިމީހުން އެކި ބުއްދިކޮށްފޫއެވެ. އެއްބައި މަދުކުރަމާހޭ،  އުކާލާށޭ، އުކާލާށޭ، ކިޔާ އަޑުގަދަ ކޮށްފޫއެވެ. އެކަކު ބުނެފޫއޭވެ. އެންމެ އަލަ ފަންޏެއްވެސް ބޭރުކޮށްގެން ނުވާނޭ މިއޮށްފަދަ ތަދު ދުވަސްވަރު އަލަ ފަންޏެއް އެއްލައލާން ހެޔޮވެދާނޭހޭ. އެމީހަކަށް ނެގުނު ވަރަކަށް އަލަމުޅިތައް ނަގައި ކޮނޑަށް ލާށޭ. އޭރުން ބަރުވާނީ ބޮއްކުރަލަކަށްނޫނޭ ކޮނޑަށޭ. ދެން މިބައިމީހުން މިގޮތަށް ކަންތައް ކޮށްގެން ތިއްބާ މަތިކަންމަތީން ލޮނުއަރައިގަނެ ބޮއްކުރާ ފެތުނިއްޔެވެ. 

އިހުޒަމާނުގައި މިފަދަ ހާދިސާތަކުގެ ވާހަކައިގެ ތެރެއަށް ކިޔާ މީހުން ރަނގަޅަށް ފޮނިތޮށިކާފޫރު ތޮށި އަޅާ އަހާ މީހުންނަށް ހިނިއަންނާނޭ ޒާތަށް ނުވަތަ އަހާ މީހުން ދެރަވާނޭ ގޮތަށް ބަދަލުތައް ގެނެސްފައިހުރެއެވެ.  ކަންހިނގިގޮތް މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ ފަރާތުން ދެނެވޮޑިގެން ވާނެތާއެވެ.

ލިޔުންތެރިޔާގެ ފުރަމަލަ

ޠާހާ އަބޫބަކުރު
ތާރީޚީ ހޯދުުންތައް ހޯދައި ތާރީޚް ލިޔުމާއި ދިވެހި ބަހާއި ބަހުގެ އަދަބިއްޔާތުގެ ލިޔުންތަކަކީ ޠާހާ ގެ އެންމެ ފާހަގަ ކޮށްލެވޭ ދާއިރާ އެވެ.

ގުޅުންހުރި ލިޔުން: