މުނިއަވަސް ވައިބަރ ނަންބަރަށް މީގެ ދެތިން ދުވަހެއް ކުރިން މީހަކު ސަލާން ގޮވައިލި އެވެ. ޖަވާބު ދިނުމުން އިތުރު ވާހަކައެއް ނުދައްކައި ހިއްސާކޮށްލީ ލިޔުންކޮޅެކެވެ.

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން އަކީ ވަރަށް ރެއަރ ބައްޔެއް އިނގޭތޯ. އެކަމަކު ރާއްޖޭގަ އޭގެ ވޯރިއާޒް (އެކަމާ ހަނގުރާމަކުރަމުންދާ މީހުން) އެބަ އުޅޭ މަދުން ނަމަވެސް. ރާއްޖޭގެ ޚަބަރު ފަތުރާ އެއްވެސް ވަސީލަތަކުން އެފަދަ ބޮޑު އަދި މުހިންމު ބައްޔަކާ ގުޅޭގޮތުން އެއްވެސް ލިޔުމެއްވެސް ނުފެނުނު. އެހެންވެ އެ ވާހަކަ ހިއްސާކޮށްލަން.“

– އހ / މުނިއަވަސްގެ ކިޔުންތެރިއެއް

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން”ގެ ނަންވެސް ފުރަތަމަ މި އަޑުއެހީއެވެ. އެހެންވެސް ވަރަށް އަވަހަށް މިކަމާ ގުޅުންހުރި މަޢުލޫމާތުކޮޅެއް ލިބޭތޯ ‘ގޫގްލް ދޮންބެ’ ކުރެން އަހައިލީމެވެ. ފެނުނު ބައެއް މަޢުލޫމާތުތައް މަތިމަތީން ކިޔައިލުމަށްފަހު ލިޔުމެއްގެ ލިންކު ‘އހ’ އަށް ފޮނުވީމެވެ. އެވަގުތު އަނެއްކާވެސް އޭނާގެ މެސެޖެއް ލިބުނެވެ.

“އަޅުގަނޑަކީ ވޯރިއާއެއް. ބޭނުންވަނީ މި ބައްޔަށް މުޖުތަމަޢު ހޭލުންތެރިކުރަން. އަޅުގަނޑުމެން ސާރޖަރީކުރީ ވެސް އަދި މިކަމަށް ފަރުވާ ހޯދަމުން ދަނީވެސް ޑޮކްޓަރ ޢަލީ ނިޔާފް އަރިހުން. އަޅުގަނޑު އެދެން ޑޮކްޓަރާ އިންޓަވިއުއެއް ކޮށްލައިގެން ނަމަވެސް އާޓިކަލްއެއް ލިޔެލަދިނުން.

މިއީ “ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން” އަށް މީހުން ހޭލުންތެރިކުރާ މަހަށް ވާތީވެ، އެކަން ކޮށްދީފި ނަމަ (މަޢުލޫމާތު ހިމެނޭ ލިޔުމެއް ލިޔެދީފި ނަމަ) އެއީ މި ކްރޮނިކް ބަލި ތަހައްމަލުކުރާ ފައިޓަރުންނަށް ވަރަށް ބޮޑު އުފަލަކަށް ވެގެންދާނެ.“

– އހ / މުނިއަވަސްގެ ކިޔުންތެރިއެއް

މުނިއަވަސްގެ މައިގަނޑު ޝިޢާރަކީ “Your Place of Infotainment” އެވެ. މާނައަކީ މިއީ މުނިފޫހިފިލުވުމުގެ އިތުރުން މަޢުލޫމާތު ހިއްސާކޮށްދޭ އޮންލައިންއެކެވެ. ވަކީން ޚާއްޞަކޮށް ހޭލުންތެރިކުރުވުމުގެ މަޢުލޫމާތެވެ. އެކަމަކު ސިޔާސީ ކަންކަމަށް ބޮޑުކޮށް ނޫނެކޭ ބުނަމުންނެވެ.

މި ލިޔުން މި ތަހުސީސްކުރަނީ ޚާއްޞަކޮށް ‘އހ’ އަށެވެ. މީގެ އިތުރުން “ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން” ކްރޮނިކް ބަލި ތަހައްމަލުކުރަމުން އަންނަ ހުރިހާ ފަރާތްތަކަށެވެ.

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން” އަކީ ކޮބާ؟

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން” [Chiari malformations (CM)] އަކީ ސިކުނޑީގެ ތިރީބައި، ބޮލުގެ ނާށިގަނޑާއި ސެރެބެލަމްގެ ބިންގަލުގައި ހުންނަ ހުޅުވުމެއްގެ މައްޗަށް އަދި އޭގެ ތެރެއިން ސްޕައިނަލް ކެނަލްއަށް ފިތޭގޮތްވާ، އުފެދުމުގައި ހުންނަ އުނިކަމެކެވެ. ސެރެބެލަމް އަކީ ސިކުނޑީގެ ބައިތަކުގެ ތެރެއިން ބެލެންސް ކޮންޓްރޯލް ކުރާ ބައެވެ. އާއްމުގޮތެއްގައި ސެރެބެލަމް އަދި ސިކުނޑީގެ މުލުގެ ބައިތައް (ބްރެއިން ސްޓެމް) ހުންނަނީ ސިކުނޑީގެ ނާށިގަނޑުގައި ހުޅުވިފައި ހުންނަ ތަނެއް ކަމަށްވާ ފޯރަމަން މެގްނަމްގެ މަތީގައި ކަމުން، ސިކުނޑީގެ ނާރުވާފަށް (ސްޕައިނަލް ކޯޑް) އޭގެ ތެރެއިން ދެމިގެން ގޮސްފައި ހުރެއެވެ. މި ހުޅުވުމުގެ ދަށުން ސެރެބެލަމްގެ ބައެއް ދިގުވެ، މަތީ ސްޕައިނަލް ކެނަލް އަށް ވަދެފައި ހުންނަ ހުރުމަށް ނުވަތަ އެ ހާލަތަށް ކިޔަނީ “ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން (ސީއެމް)” އެވެ.

ކިއާރީ 1 މަލްފޮމޭޝަން ހުރި ސިކުނޑިއަކާއި އެ ހާލަތު ނެތް އާދައިގެ ސިކުނޑިއެއް

ސީއެމް އުފެދިދާނެ އެއް ގޮތަކީ ބޮލުގެ ނާށިގަނޑުގެ ބައެއް، އާންމު ހާލަތަށް ވުރެ ކުޑަވުމުން ނުވަތަ ބައްޓަން ގޯސްވުމުންނެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ސިކުނޑިއަށް އޮބިގެން ގޮސް ބުރަކަށީގެ ކެނަލް ތެރެއަށް ތިރިއަށް ވާގޮތަށް ސެރެބެލަމް ވަދެގެން ދިއުމަށް މަޖުބޫރުކުރުވައެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ސިކުނޑީގެ މުލުގެ ބައިތައް (ބްރެއިން ސްޓެމް) އަށާއި ސިކުނޑީގެ ނާރުވާފަށަށް (ސްޕައިނަލް ކޯޑަށް) ފިއްތުމުގެ ބާރުބޮޑުވެ ސެރެބްރޯސްޕައިނަލް ދިޔަ ދައުރުކުރުމަށް ހުރަސްއެޅެ އެވެ. ސެރެބްރޯސްޕައިނަލް ދިޔަ (ސެރެބްރޯސްޕައިނަލް ފްލޫޑް) އަކީ ސިކުނޑިއާއި ސިކުނޑީގެ ނާރުވާފަށުގެ (ސްޕައިނަލް ކޯޑުގެ) ވަށައިގެން ދައުރުވާ އަދި ބާލީހުގެ މަޑުކަން ލިއްބައިދޭ ސާފު ދިޔައެކެވެ.

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން”ގެ ނިޝާންތަކާއި އަލާމަތްތަކީ ކޮބާ؟

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން” ހުންނަ ބައެއް މީހުންނަށް އެއްވެސް އަލާމާތެއް ނުފެނިވެސް ހުރެއެވެ. ފެންނަ އަލާމާތްތައް ބައެއް މީހުންނަށް ތަފާތުވެސް ވެދާނެ އެވެ. މިކަން ބަރޯސާވަނީ ޓިޝޫ އަދި ނާރުތަކަށް ފިތޭ މިންވަރެއްގެ މައްޗަށާއި ސެރެބްރޯސްޕައިނަލް ދިޔައިގެ ފަށަލައަށް ފިއްތުމުގެ ބާރު ހުންނަ މިންވަރެއްގެ މައްޗަށެވެ.

ސީއެމް ޖެހިފައިވާނަމަ، ފެންނާނެ އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ބައެއް ކަންކަމަކީ:

🧠 ބޮލުގައި ރިއްސުން، ޚާއްސަކޮށް ކުއްލިއަކަށް ކެއްސުމާއި، ކިނބިހިއެޅުމާއި، ނުވަތަ ބުރަވުމުން
🧠 ކަރުގައި ރިއްސުން
🧠 އަޑުއިވުމުގެ ނުވަތަ ބެލެންސް ކުރުމުގެ މައްސަލަތައް
🧠 މަސްތައް ބަލިކަށިވުން ނުވަތަ އައްސިވުން
🧠 ބޯއެނބުރުން
🧠 ކާތަކެތި ދިރުވާށާއި ވާހަކަ ދައްކަން އުނދަގޫވުން
🧠 ހޮޑުލުން
🧠 ކަންފަތް ތެރެއިން ތޫލިއަޑެއް ނުވަތަ ބަޒިން އަޑެއް އިވުން (ޓިނިޓަސް) .
🧠 މައިބަދަ ލެނބުން (ސްކޮލިއޯސިސް) .
🧠 ނިދިނައުން
🧠 ފިކުރުބޮޑުވުން
🧠 އަތުގެ ކޯޑިނޭޝަން އާއި ފައިން މޮޓޯ ސްކިލްސް އަށް ދިމާވާ މައްސަލަތައް
🧠 މާބޮޑަށް ސޮނިއައުން، ގޭގިންގ ، އަދި ހޮޑުލުން
🧠 ނޭވާލާން އުނދަގޫވުން
🧠 ކެއުމަށް ދަތިވުމާއި ބަރުދަން އިތުރުކުރަން ނުކުޅެދުންތެރިވުން

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން”ގެ ވައްތަރުތައް

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން”ގެ ހަތަރު ވައްތަރެއް ހުރެ އެވެ. އެއީ “ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން”ގެ (III, II, I, އަދި IV) އެވެ. މީގެ ތެރެއިން އެންމެ އާއްމު ވައްތަރަކީ “ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” އެވެ. އެހެންކަމުން “ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” އަށް މި ލިޔުމުގެ ބާކީ އޮތްބައިގެ މިސްރާބު ހޭރިއާކޮށްލާނަމެވެ.

“ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” ކުރިމަތިވަނީ ކޮން ސަބަބަކާ ހުރެ؟

“ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” ކުރިމަތިވާ މައިގަނޑު ސަބަބެއް ޑޮކްޓަރުންނަށް ހޯދިފައެއް ނުވެއެވެ. ކުއްޖަކު އުފަންވާއިރުވެސް “ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” ހުރެދާނެ އެވެ. ނުވަތަ ހެދިބޮޑުވަމުން އަންނައިރު ޅަފަތުގެ އަހަރުތަކުގައިވެސް އުފެދިދާނެ އެވެ. މަދު ފަހަރަކު ނަމަވެސް އުމުރުގެ ފަހުކޮޅު ލިބޭ އަނިޔާއެއް، އިންފެކްޝަން ނުވަތަ އެހެނިހެން ސިއްހީ މައްސަލަތަކެއްގެ ސަބަބުން މި މަލްފޮމޭޝަން ދިމާވެދާނެ އެވެ.

“ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” އަކީ ޖެނެޓިކް ސަބަބަކާ ހުރެ އާއިލާއެއްގެ ތެރޭގައި ވާރުތަވެސްކުރާ ކަމެކެވެ.

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން” ކުރިމަތިވަނީ އާއްމު ހާލަތުގައި ސެރެބެލަމް އޮންނަ ތަނުގެ ޖާގަ ކުޑަވުމުން ނުވަތަ އާދަޔާޚިލާފު ބައްޓަމަކަށް ސެރެބެލަމް އޮތުމެވެ.

“ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” ޑައިގްނޯސް ކުރެވެނީ ކިހިނެއް؟

“ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” އަކީ އާއްމު ގޮތެއްގައި އެއްވެސް ކަހަލަ އަލާމާތެއް ނުފެންނަ ކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން ސިކުނޑީގެ ނުވަތަ މައިނާރުގެ މަތީބައިގެ މެޑިކަލް ފޮޓޯ (އެކްސްރޭ އަދި އެމްއާރް އައި ސްކޭން އިމޭޖް)ގެ ރަނގަޅު ދިރާސާއެއް ކޮށްގެން މެނުވީ މިކަން ނުހޯދެއެވެ.

“ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” ފަރުވާދެނީ ކިހިނެއް؟

އަލާމާތްތައް ނެތް ކުދިންނަށް އާންމުކޮށް ޑޮކްޓަރުން ލަފާދެނީ އެއްވެސް ބަދަލެއް އައިސްފައިވާތޯ ބެލުމަށް ފޮލޯއަޕް އެމްއާރުއައި ތަކެއް ހެދުމަށެވެ. މިކަމަށްޓަކައި އާންމުކޮށް ސާޖަރީއެއް ހަދާކަށް ނުޖެހެއެވެ.

ބޮޑެތި އަލާމާތްތައް ފެންނަން ހުންނަ ކުޑަކުދިންގެ ސާރޖަރީކުރުމަށް ޑޮކްޓަރުން ލަފާދެ އެވެ. އެ ސާރޖަރީއަށް ކިޔަނީ ޕޮސްޓިރިއަރ ފޮސާ ޑިކޮމްޕްރެޝަން އެވެ. މި ސާރަޖަރީކުރުމުން ސެރެބެލަމް އޮންނަން ޖެހޭ ތަނަށް ޖާގަ އިތުރުވެ އެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ސިކުނޑީގެ ނާރުވާފަށަށް (ސްޕައިނަލް ކޯޑަށް) ކުރާ ފިއްތާ ބާރު ނުވަތަ ޕްރެޝަރު ދަށްވާނެ އެވެ.

ސިރިންގޮމައިލިއާ (މައިބަދަ ތެރޭގައި ދިޔައެއް ހުންނަ ސީސްޓެއް އުފެދުން)، ހައިޑްރޯސެފަލަސް (ސިކުނޑިތެރޭގައި އުފެދޭ ސެރެބްރޯސްޕައިނަލް ދިޔަ އުފެދޭ މިންވަރު އާދަޔާޚިލާފަށް އުފެދުން)، ސްލީޕް އެޕްނިއާ (ނިދާފައި އޮންނަ އިރު މީހާގެ ނޭވާ ހާސްވުން) ފަދަ އަލާމާތްތައް ހުންނަ ކުޑަކުދިންނަށް ސިއްހީ ފަރުވާއެއް ހޯދަން ޖެހިދާނެ އެވެ.

“ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” ހުންނަ ކުޑަކުދިން ޖިމްނާސްޓިކް، ރެސްލިން އަދި އެކަކު އަނެކެއްގެ ގައިގާ ޖެހެން ޖެހޭފަދަ ކުޅިވަރުތައް ކުޅުމާއި ދުރުހެލިވެ އުޅުމަށް ޑޮކްޓަރުން ލަފާދެއެވެ.

ބެލެނިވެރިންނަށް ކުރެވޭނީ ކޮންކަމެއް؟

“ކިއަރީ I މަލްފޮމޭޝަން” ހުންނަ ގިނަ ކުދިންގެ ކިބައިން ބަލީގެ ނުވަތަ ހާލަތުގެ އަލާމާތްތަކެއް ނުފެންނާނެ އެވެ. އަދި އެކަމަށް ފަރުވާ ދިނުމެއްވެސް ބޭނުމެއް ނުވެއެވެ. ނަމަވެސް އާދަޔާޚިލާފަށް ބޮލުގައި ރިއްސުން، ބެލެންސްކުރުމާއި ކޯޑިނޭޓްކުރުމުގެ މައްސަލަ، ކުޑަކަމުދިއުމާއި ބޮޑުކަމުދިއުމުގެ އާދަޔަށް ބަދަލުއައުން ނުވަތަ އަޑަށް ބަދަލުއައުން ފަދަ އަލާމާތެއް ފެނިއްޖެ ނަމަ ޑޮކްޓަރަށް ދައްކަންވާނެ އެވެ.

ނިންމުން

“ކިއަރީ މަލްފޮމޭޝަން” އާއި ގުޅުންހުރި މުހިންމު މަޢުލޫމާތުތަކެއް މި ގެނެސްދިނީ މިކަން ތަހައްމަލުކުރާ ފަރާތްތަކަށް ޚާއްޞަކޮށްގެންނެވެ. ނަމަވެސް ‘އހ’ އެދުނު ފަދައިން ރާއްޖޭގެ ޑޮކްޓަރެއްގެ ފަރާތްޕުޅުން މިފަދަ މަޢުލޫމާތުތަކެއް ހޯދުމަށް ވަގުތުތަކެއް ނަގާނެތީ އިންޓަނެޓުން ބައެއް މަސްދަރުތައް ބޭނުންކޮށްގެން އެކަށީގެންވާ ބޭނުންތެރި ލިޔުމެއް ގެނެސްދިނުމަށް ފެށި މަސައްކަތް ނިންމައިލެވުނީތީ ﷲ ސުބްޙާނަހޫ ވަތަޢާލާއަށް ޙަމްދާއި ޝުކުރުދަންނަވަމެވެ.

މަޢުލޫމާތު:

ކިޑްސް ހެލްތު. އޯގް
ނިންޑްސް. އެންއައިއެޗް. އޯގް

ލިޔުންތެރިޔާގެ ފުރަމަލަ

އަޙްމަދު ރަޝީދު
އަޙްމަދު ރަޝީދު
ހުރިހައި ދާއިރާއެއްގެ ލިޔުންތައްވެސް މުނިއަވަސްގެ ފައުންޑަރ އަދި ޗީފް އެޑިޓަރ ލިޔާނެއެވެ.

ގުޅުންހުރި ލިޔުން: